భక్తి, వేదాంత తాత్విక జిజ్ఞాస ఏదైనా లౌకిక జీవిత ప్రాతిపదికగానే సాగుతుంది. తాము నివసిస్తున్న ప్రపంచంతో, సామాజిక వ్యవహారాలలో, మానవ సంబంధాలలో…
Author: కాత్యాయనీ విద్మహే
కేతవరపు కాత్యాయని. తెలుగులో ఎమ్మే పిహెచ్ డి. కాకతీయ విశ్వవిద్యాలయం తెలుగు విభాగంలో పూర్వ ఆచార్యులు. అప్పుడప్పుడు కవిత్వం, కథలు రాస్తున్నా ప్రధానంగా సాహిత్య విమర్శకురాలు. ప్రక్రియలలో వచ్చిన ప్రాచీన ఆధునిక సాహిత్య రచనలపైన, ప్రత్యేకించి స్త్రీల సాహిత్యం పైన కాత్యాయనీ విద్మహే అన్న కలం పేరుతో ప్రచురించిన సాహిత్య విమర్శ వ్యాసాలు 300 కి పైగా ఉన్నాయి. 25 పుస్తకాలు ప్రచురించారు. 28 పుస్తకాలకు సంపాదకత్వం వహించారు. మార్క్సిజం, స్త్రీవాదం ఆలోచనకు వెలుగునిచ్చి హృదయానికి దగ్గరైన సిద్థాంతాలు. అనేక సామాజిక సంచలనాల ఉద్వేగ వాతావరణంలో సాహిత్య సామాజిక పరిశోధనలకైనా, ఆచరణ కైనా ఎప్పుడూ ప్రజాపక్షపాత నిబద్ధతే నమ్మిన విలువ. 1980లలో స్త్రీ జనాభ్యుదయ అధ్యయన సంస్థ వ్యవస్థాపక సభ్యరాలై స్త్రీల సమస్యలపై సామాజిక, సాహిత్య రంగాలలో పనిచేసారు. పుస్తకాలు ప్రచురించారు. దానికి కొనసాగింపుగా 2010లో ప్రజాస్వామిక రచయిత్రుల వేదిక ఏర్పాటులో చురుకైన పాత్ర పోషించారు. స్త్రీల సాహిత్యచరిత్ర రచన, తెలంగాణ సాహిత్య సమీక్ష తన ఆకాంక్షలు.
చలం- మతం- దేవుడు- మనం
పుస్తకం- అది ఏ కాలంలో ఏ ప్రక్రియకు సంబంధించిందైనా కావచ్చు – సాహిత్య సృజన కావచ్చు, చరిత్ర కావచ్చు, విమర్శ కావచ్చు,…
వర్తమాన రాజకీయార్థిక చరిత్రకు వ్యాఖ్యానాలు- హరగోపాల్ ముందుమాటలు
ఆచార్య జి. హరగోపాల్ అంటే ప్రజారాజకీయ తత్వవేత్త, ప్రజాఉద్యమాల స్వరం అని అందరికీ తెలుసు. కాకతీయవిశ్వవిద్యాలయం పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ అధ్యాపకుడిగా, విద్యార్థులతో…
సనాతన ధర్మ మర్మం విప్పిన కొడవటిగంటి కుటుంబరావు కథలు
కొడవటిగంటి కుటుంబరావు సాహిత్యం అంతా 1931 – 1980 మధ్యకాలంలోది. చదివిన ఫిజిక్స్ బిఎ, 1930 లలో అందివచ్చిన మార్క్సిస్టు అవగాహన…
గద్దర్ పాట రాగం అమ్మ అనురాగం
1970లలో తెలంగాణ వ్యవసాయక విప్లవోద్యమం నుండి పుట్టి పెరిగిన బిడ్డ గద్దర్. విప్లవ రాజకీయాలలో సాహిత్యకళారంగాలు ఆయన కార్యక్షేత్రం. అతను కవి.…
జ్ఞానానంద కవి కావ్యాలు 4
“గోల్కొండ కావ్యం తెలుగులో చారిత్రక కావ్య వికాస దశలో ఒక ప్రయోగం. ఆమ్రపాలి నవ్య సంప్రదాయంలో వెలువడిన సౌందరనందన కావ్యం వంటి…
కమ్యూనిస్టు ఉద్యమంలో మహిళల భాగస్వామ్య చరిత్ర (1934 -1952)
2023 మార్చ్ 8 అంతర్జాతీయ మహిళా దినం సందర్భం అందించిన అంతర్జాతీయ నినాదం “సమూహంగా సమానత్వాన్ని కౌగలించుకొందాం.” నినాదం బాగుంది. కానీ…
జ్ఞానానంద కవి ఖండకావ్య వస్తుదృక్పథాలు
జ్ఞానానంద కవి 1945 నుండే ఖండకావ్యాలను ప్రచురిస్తున్నప్పటికీ లభించిన తొలి ఖండ కావ్యం మాత్రం 1955 లో వచ్చిన పాంచజన్యం. దానికి…
జ్ఞానానంద కవి – 1
“విశ్వనాథ, జాషువాల ప్రభావాలు జ్ఞానానంద కవిని అభ్యుదయ కవి మార్గం కంటే భిన్నమైన నవ్యసంప్రదాయ మార్గానికే అంకితమయ్యేట్లు చేశాయి.” – జి.…
నిత్య జీవిత కవిత్వ దృశ్యం
చరిత్రలో నైనా సాహిత్య చరిత్రలో నైనా నిర్లక్ష్యానికి, విస్మృతికి గురై అంచులకు నెట్టివేయబడిన స్త్రీల కృషిని వెతికి పట్టుకొని సముచిత స్థానంలో…
నంబూరి పరిపూర్ణ నవలలు – దళిత దృక్పథం
నంబూరి పరిపూర్ణ ప్రధానంగా కథ రచయిత్రి అయినా నిజానికి ఆమె సృజన సాహిత్య ప్రస్థానం లో తొలి రచన నవలిక. అదే…
కలసి చూడవలసిన చంద్రవంకలు: హనీఫ్ కథలు
హనీఫ్ నూతన సహస్రాబ్ది కథా రచయిత. పుట్టుక వల్ల ముస్లిం అస్తిత్వ ఆరాటాలు, వృత్తి రీత్యా సింగరేణి బొగ్గుబావుల జీవన వ్యధలు…
మనకాలపు విప్లవకర కార్మిక శక్తి వికాస చరిత్ర: సైరన్ నవల
అల్లం రాజయ్యది ఉత్పత్తి సంబంధాలలో నూతన ప్రజాస్వామిక మార్పు కోసం తెలంగాణా పురిటి నెప్పులు తీస్తున్న కాలానికి మంత్రసాని తనం చేసిన…
ఆత్మకధాత్మక కథా రచయిత్రి నంబూరి పరిపూర్ణ
నంబూరి పరిపూర్ణ కథా రచయిత్రి, నవలా కారిణి, వ్యాస రచయిత్రి. 1931 లో పుట్టినా ఈ కాలపు సాహిత్య ప్రపంచంతో సజీవ…
బీర్నీడి కవులు – 2
బీర్నీడి ప్రసన్న వ్రాసిన మరొక కావ్యం తుకారా . శ్రీకృష్ణదేవరాయల చారిత్రక మహాకావ్యము అని బ్రాకెట్ లో చెప్పబడింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య…
సమూహంలో గీతం ఎండ్లూరి సుధాకర్
2022 జనవరి 28 ఉదయపు తొలివార్త ఎండ్లూరి సుధాకర్ మరణం.ఆ రోజు అలా తెల్లవారుతుందని అనుకోలేదు. నమ్మనని మనసు మొరాయించింది .…
బీర్నీడి కవులు
గుఱ్ఱం జాషువాకు సమకాలికులైన వినుకొండ కవులలో బీర్నీడి మోషే గురించి ఇదివరలో కొంత వ్రాసాను. ఆయన కొడుకులు ముగ్గురూ కవులే. వాళ్ళు …
నీలీరాగం
2017 లో నంబూరి పరిపూర్ణగారి స్వీయచరిత్ర చదువుతుంటే ఆ ‘వెలుగుదారులలో’ తటస్థ పడిన రచయితలు నంబూరి సోదరులు. ఆమెకు స్వయానా అన్నలు.…
గుంటూరు జిల్లా కవులు మరో నలుగురు
క్రైస్తవ మిషనరీల వల్ల కలిగిన జ్ఞాన చైతన్యాల వల్ల కావచ్చు , గుఱ్ఱం జాషువా నుండి పొందిన స్ఫూర్తి కావచ్చు ,…
ఇనాక్ సాహిత్య విమర్శ పద్ధతి
కొలకలూరి ఇనాక్ ప్రవృత్తి రీత్యా సృజన సాహిత్య కారుడు.కానీ తెలుగులో ఎమ్మే పిహెచ్ డి లు చేసి విశ్వవిద్యాలయ అధ్యాపకత్వం వృత్తిగా…
బాధిత స్త్రీ చైతన్యానికి బాసట అయిన కవిత్వం
(అరణ్యకృష్ణ ఇప్పటి వరకు రాసిన 26 కవితలతో కూడిన స్త్రీ కేంద్రక కవిత్వాన్ని “మనిద్దరం” అనే శీర్షికతో “నవ్యాంధ్ర రాష్ట్ర రచయిత్రుల…
దళిత అస్తిత్వ వేదనా కవిత్వం
దళిత అస్తిత్వ వేదన దాని ఫలితమైన ఆత్మగౌరవ చేతన 1985 తరువాత తెలుగు సమాజ సాహిత్యాలలో గొప్ప చోదక శక్తులు. ఇనాక్…
కొలకలూరి ఇనాక్ కవిత్వంలో వస్తు వైవిధ్యం
కొలకలూరి ఇనాక్ సాగు చేసిన సాహిత్య ప్రక్రియలలో కవిత్వం ఒకటి. చదువుల కాలం నుండే కవిత్వం వ్రాస్తున్నా 1971 లో గానీ…
ఇనాక్ నాటక ప్రయోగాలు
కొలకలూరి ఇనాక్ ప్రయత్నించి ప్రతిభ కనబరచిన ప్రక్రియలలో నాటకం కూడా ఉంది. అవి కూడా ఏ ఒకటో రెండో వ్రాసి ఊరుకోలేదు.…
సంఘటనలు కేంద్రమైన ఇనాక్ నవలలు
కొలకలూరి ఇనాక్ విరామమెరుగని రచయిత అనిపిస్తుంది. రంధి నవల వ్రాసి రెండేళ్లు తిరగకుండానే 2020లో ఏకంగా ఆయనవి మూడు నవలలు ప్రచురించబడ్డాయి.…
దళిత జీవిత రాజకీయ చిత్రణలు – ఇనాక్ మూడు నవలలు
నూతన సహస్రాబ్ది లో కొలకలూరి ఇనాక్ వ్రాసిన తొలి మలి నవలలు సర్కారుగడ్డి (2006), అనంతజీవనం (2007). రెండూ 1990 -2010…
డెబ్భైయ్యవ దశకపు ఇనాక్ నవలలు
డెబ్భయ్యవ దశకంలో ఇనాక్ వ్రాసిన నవలలు మూడు. అవి – ఎక్కడుంది ప్రశాంతి? (1970) సౌందర్యవతి (1971) ఇరులలో విరులు (1972).…
ఆధునిక యువత జీవితాలను చిత్రించిన ఇనాక్ నవలలు
కథకుడిగా తెలుగు సృజన సాహిత్య ప్రపంచంలో తనదైన స్థానాన్ని సంపాదించుకొన్న కొలకలూరి ఇనాక్ నవలా రచయిత కూడా. 1961 నుండే ఆయన…
కొలకలూరి ఇనాక్ కథలు – భిన్న వృత్తుల జీవనం; భిన్న సామాజిక సమస్యల చిత్రణం
మాల మాదిగల సంప్రదాయ వృత్తి జీవితాన్ని, సాంఘిక జీవితాన్ని, ఆహార సంస్కృతిని – కథాక్రమంలో భాగంగా తాను నమోదు చెయ్యకపోతే ఆ…
కొలకలూరి ఇనాక్ కథలు – దళిత జీవిత చిత్రణ
ఇనాక్ కథలు ప్రధానంగా దళిత జీవితంలోని ఆత్మగౌరవ ధిక్కార స్వభావానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి. అంటరానితనాన్ని నిషేధించిన భారత రాజ్యాంగం (17 వ…
దళిత జీవితానుభవాల కథనాలు: ఇనాక్ కథలు
కొలకలూరి ఇనాక్ గారు అనంతపురం శ్రీకృష్ణదేవరాయ విశ్వవిద్యాలయం తెలుగు విభాగం అధ్యాపకులుగా నాకు1977 నుండి తెలుసు.అప్పుడే ఎమ్మే పూర్తయి అధ్యాపక వృత్తిలోకి…
గోలకొండ కవులు
వినుకొండ కవుల గురించి వ్రాస్తున్నప్పుడు గోలకొండ కవుల సంచిక గుర్తుకు వచ్చింది. 1934 డిసెంబర్ లో సురవరం ప్రతాపరెడ్డి సంపాదకత్వంలో వచ్చిన…