కొలకలూరి ఇనాక్ గారు అనంతపురం శ్రీకృష్ణదేవరాయ విశ్వవిద్యాలయం తెలుగు విభాగం అధ్యాపకులుగా నాకు1977 నుండి తెలుసు.అప్పుడే ఎమ్మే పూర్తయి అధ్యాపక వృత్తిలోకి…
Author: కాత్యాయనీ విద్మహే
కేతవరపు కాత్యాయని. తెలుగులో ఎమ్మే పిహెచ్ డి. కాకతీయ విశ్వవిద్యాలయం తెలుగు విభాగంలో పూర్వ ఆచార్యులు. అప్పుడప్పుడు కవిత్వం, కథలు రాస్తున్నా ప్రధానంగా సాహిత్య విమర్శకురాలు. ప్రక్రియలలో వచ్చిన ప్రాచీన ఆధునిక సాహిత్య రచనలపైన, ప్రత్యేకించి స్త్రీల సాహిత్యం పైన కాత్యాయనీ విద్మహే అన్న కలం పేరుతో ప్రచురించిన సాహిత్య విమర్శ వ్యాసాలు 300 కి పైగా ఉన్నాయి. 25 పుస్తకాలు ప్రచురించారు. 28 పుస్తకాలకు సంపాదకత్వం వహించారు. మార్క్సిజం, స్త్రీవాదం ఆలోచనకు వెలుగునిచ్చి హృదయానికి దగ్గరైన సిద్థాంతాలు. అనేక సామాజిక సంచలనాల ఉద్వేగ వాతావరణంలో సాహిత్య సామాజిక పరిశోధనలకైనా, ఆచరణ కైనా ఎప్పుడూ ప్రజాపక్షపాత నిబద్ధతే నమ్మిన విలువ. 1980లలో స్త్రీ జనాభ్యుదయ అధ్యయన సంస్థ వ్యవస్థాపక సభ్యరాలై స్త్రీల సమస్యలపై సామాజిక, సాహిత్య రంగాలలో పనిచేసారు. పుస్తకాలు ప్రచురించారు. దానికి కొనసాగింపుగా 2010లో ప్రజాస్వామిక రచయిత్రుల వేదిక ఏర్పాటులో చురుకైన పాత్ర పోషించారు. స్త్రీల సాహిత్యచరిత్ర రచన, తెలంగాణ సాహిత్య సమీక్ష తన ఆకాంక్షలు.
గోలకొండ కవులు
వినుకొండ కవుల గురించి వ్రాస్తున్నప్పుడు గోలకొండ కవుల సంచిక గుర్తుకు వచ్చింది. 1934 డిసెంబర్ లో సురవరం ప్రతాపరెడ్డి సంపాదకత్వంలో వచ్చిన…
వినుకొండ కవులు- 3
గద్దల జోసఫ్ వ్రాసిన మరొక కావ్యం వసంతకుమారి. ఇది 1946లో వచ్చింది. దుర్భాక రాజశేఖర శతావధాని ముందుమాట వ్రాసాడు. ఈ ముందుమాటను…
వినుకొండ కవులు – 2
( 2 ) దళితుల వృత్తులేమిటి? చెప్పులు కుట్టటం, శ్మశానాలకు కాపలా ఉండటం, చచ్చిన వాళ్ళ జాబితా తయారుచేయటం. చెప్పులు కుట్టటం…
వినుకొండ కవులు – 1
గుఱ్ఱం జాషువాకు సమకాలికులు, జాషువా మార్గంలో కవిత్వం వ్రాసిన గద్దల జోసఫ్, బీర్నీడి మోషే ఇద్దరూ వినుకొండ వాళ్లే కావటం విశేషం.గద్దల…
బోయి భీమన్న కవిత్వంలో దళిత చేతన (2)
బోయి భీమన్న తొలి నుండి అంబేద్కర్ ఆలోచన తెలిసినవాడే అయినా ఆయన వ్రాసిన ‘కులనిర్మూలన’ గ్రంధాన్నిఅనువదించాకనే (1969) అంబేద్కర్ ను ప్రస్తావిస్తూనో…
బోయి భీమన్న కవిత్వంలో దళిత చేతన
“కాలము మారిపోయే, కల కాలము దాస్యము నిల్వబోదు, ఈ / మాలలు రాజులౌ దురు సుమా…..” అన్న విశ్వాస ప్రకటనతో బోయి…
బోయి భీమన్న కవిత్వం – వస్తు వైవిధ్యం – 2
దీపసభ కావ్యకథకుడు రైతుకూలీ. ఇంట దీపానికి నూనె లేని నిరుపేద. కాసింత వెలుగిచ్చే దీపం కోసం అతని ఆరాటం. ఆరిన దీపపు…
బోయి భీమన్న కవిత్వం – వస్తు వైవిధ్యం
బోయి భీమన్న ప్రధానంగా కవి. అందులోనూ పద్యకవి. ఆయన నాటకాలు రాసాడు, గేయ కవిత్వం వ్రాసాడు. వచన కవిత్వం వ్రాసాడు. అయితే…
బోయి భీమన్న నాటక గమనంలో మూడు మజిలీలు
పాలేరు – కూలిరాజు జంటనాటకాలు అని బోయి భీమన్నే చెప్పాడు. పాలేరు నాటకానికి కూలిరాజు నాటకానికి ఎడం ఏడాదే. భీమన్న 1942…
బోయిభీమన్న సాహిత్యం లో సమానతా సూత్రం
దళిత రచయితలలో బోయి భీమన్నది ఒక విలక్షణ మార్గం. సమానత్వం, అభివృద్ధి మూల సూత్రాలుగా ప్రాచీన హిందూ మత్తతాత్విక భావ ధారతో…
జాషువా కవిత్వంలో దళిత సమస్య – రాజకీయార్థిక దృక్పథం
దళిత ఉద్యమం, జాతీయోద్యమం భారత దేశంలో సమాంతరంగా సాగిన ఉద్యమాలు. అయితే అవి రెండూ ఎప్పుడూ వేరువేరుగా మాత్రం లేవు. ఒకటి…
ఆది ఆంధ్ర ఉద్యమం సంవాదాలు – సాహిత్యం-2
గోరక్షణ అంటే హిందూమత రక్షణ అని తెలిసి తమను నిమ్నజాతులుగా అవమానిస్తున్న ఆ హిందూమత రక్షణకు పంచములు పూనుకొనటం కొంచం విడ్డూరంగానే…
ఆది ఆంధ్ర ఉద్యమం సంవాదాలు – సాహిత్యం
1906లో ఆంధ్ర దేశంలో ఆది ఆంధ్ర ఉద్యమాన్ని భాగ్యరెడ్డి వర్మ ప్రారంభించేనాటికి పంచముల ఉద్ధరణకు సంబంధించిన సామాజిక భావ సంఘర్షణ రాజకీయ…
నీలీరాగం – 4
1930 లో తెలంగాణలో సాంస్కృతికోద్యమంగా ప్రారంభమై సామాజిక ఆర్ధిక సంస్కరణలను ఆశిస్తూ 14 ఏళ్లుగడిచేసరికి రాజకీయ ఉద్యమంగా కొత్త నిర్మాణం తీసుకొన్న…
స్వాతంత్య్ర పూర్వ దళిత ఉద్యమ ఘట్టాలు – సాహిత్య ప్రతిఫలనాలు
(నీలీ రాగం – 6 ) 30వ దశకం వరకు దళిత ఉద్యమం అణగారిన మాల మాదిగల స్వీయ అస్తిత్వ ఆకాంక్షల…
మహిళల మూకీ భాష్పాలకు నోరిచ్చి రచ్చకెక్కించిన గుఱ్ఱం జాషువా-2
“ఘోషాలోబడి క్రుళ్ళిపోయినది దిక్కున్ మ్రొక్కు లేకుండ నీ యోషామండలి యెండ కన్నెఱుగ కీ యుత్తుత్త ధర్మాలకున్ బోషాణంబయి బూజుపట్టినది హిందూ జాతి…
స్వాతంత్య్రపూర్వ దళిత ఉద్యమ ఘట్టాలు – సాహిత్య ప్రతిఫలనాలు
(నీలీ రాగం – 6) 1932 లో ప్రారంభమైన హరిజన సేవక్ సంఘ్ ద్వారా కాంగ్రెస్ హరి జనాభ్యుదయానికి చేపట్టిన కార్యక్రమాలు…
భాగ్యరెడ్డి వర్మ నుంచి అంబేద్కర్ దాకా – 2
భాగ్యరెడ్డివర్మ నిజాం రాష్ట్రంలో దళిత సమస్యపై పనిచేస్తూనే అనంతపురం (1925), పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా నరసాపురం (1929), బెజవాడ(1930), విజయనగరం (1936),…
మహిళల మూకీ భాష్పాలకు నోరిచ్చి రచ్చకెక్కించిన గుఱ్ఱం జాషువా
గుర్రం జాషువా అనగానే వెంటనే గుర్తుకు వచ్చే కావ్యం గబ్బిలం. దళిత జీవన సంవేదనల సమగ్ర చిత్రణ అయిన ఈ కావ్యం…
నీలీ రాగం – 5
ఒక వైపు బయట నుండి సంఘసంస్కరణ ఉద్యమం, మరొక వైపు లోపలి నుండి చైతన్యవంత మవుతున్న ఆది హిందువుల ఆత్మగౌరవ ఉద్యమం…
భాగ్యరెడ్డి వర్మ నుంచి అంబేద్కర్ దాకా…
20వ శతాబ్ది ప్రారంభానికి కుల వివిక్ష, మరీ ముఖ్యంగా అంటరానితనం అనేవి మనుషుల మధ్య ఎంత దుర్మార్గమైన అసమానతలను, హద్దులను ఏర్పరచాయో…
ప్రరవే కథావిమర్శ కార్యశాల నివేదిక
ప్రజాస్వామిక రచయిత్రుల వేదిక(తెలంగాణ శాఖ), కాకతీయ మహిళా డిగ్రీ కళాశాల తెలుగు విభాగంతో కలిసి 2019 మే 11న వ‌రంగ‌ల్‌లో కథావిమర్శ…
నీలీ రాగం
కారంచేడు మారణకాండ(1985లో)కు ప్రతిచర్యగా పోటెత్తిన ఉద్యమం నుండే తెలుగునాట దళితవాదం ఒక కొత్త ప్రాపంచిక దృక్పథంగా అభివృద్ధి చెంది, దళితవాద సాహిత్య…