తెలుగులో పంజాబ్ చరిత్ర, ముఖ్యంగా సిక్కు రాజకీయ ఉద్యమాల గురించి లోతుగా రాసిన పుస్తకాలు దాదాపు లేవు. ఇప్పుడు వచ్చిన ఈ పుస్తకం ఆ ఖాళీని బాగా నింపుతుంది. 1947 విభజన నుంచి 1990ల వరకు పంజాబ్ను కుదిపేసిన రక్తపాత చరిత్రను, అకాలీ నాయకుల తొందరపాటు నిర్ణయాలను, కేంద్ర ప్రభుత్వ దమనకాండను, ఆ కాలంలో జరిగిన కావాల్సిన ఉద్దేశపూర్వక ఘర్షణలను కూడా ఎటువంటి పక్షపాతం లేకుండా చర్చించింది.
పుస్తకంలో ఒక ముఖ్యమైన ఉదంతం ఇలా ఉంది – 1980ల మధ్యలో హరిద్వార్లో జరిగిన సిక్కు-హిందూ సమైక్య సమావేశంలో కొందరు RSS కార్యకర్తలు రహస్యంగా మాంసం ముక్కలు విసిరిన ఆ సంఘటన తర్వాత జరిగిన హింసాత్మక ఘటనలు, ద్వేషం మరింత పెరిగిపోయాయి. ఆ రోజు నుంచి సిక్కు-హిందూ సంబంధాల్లో ఒక లోతైన గాయం పడింది. ఆ ఘటన ఎవరు ఎందుకు చేశారు, దాని పరిణామాలు మాత్రం భయానకంగా ఉన్నాయి.
ఈ పుస్తకం ఆ ఉదంతాన్ని కూడా సంక్షిప్తంగా చర్చిస్తూ, రెండు వైపులా జరిగిన తప్పిదాలను ధైర్యంగా ఎత్తి చూపుతుంది. అకాలీల తొందరపాట్లు, కేంద్ర ప్రభుత్వం దుర్మార్గం, కొందరు హిందుత్వవాదుల కుట్రలు, యువత ఆవేశం – ఇవన్నీ కలిసి పంజాబ్ను ముంచెత్తాయి.
1947 విభజనలో పంజాబ్ రెండుగా చీలిపోయింది. సిక్కులు మైనారిటీగా మిగిలిపోతామనే భయంతో “పంజాబీ సుబా” ఉద్యమం పుట్టింది. 1966లో పంజాబ్ రాష్ట్రం వచ్చినా, చండీగఢ్, నదీజలాలు, కొన్ని జిల్లాలు కోల్పోయారు. ఆ అన్యాయం 1978లో ఆనంద్పూర్ సాహిబ్ తీర్మానంగా మారింది. తర్వాత భింద్రన్వాలే ఉద్యమంగా, ఆ తర్వాత ఖలిస్తాన్ తీవ్రవాదంగా రూపాంతరం చెందింది. (1984 ఆపరేషన్ బ్లూస్టార్, ఇందిరా హత్య, ఢిల్లీ ఊచకోత – ఈ ఘటనలు సిక్కు యువతను తీవ్రవాద మార్గంలోకి నెట్టాయి).
చివరకు సిక్కు సమాజం సొంతంగా తీవ్రవాదాన్ని తిరస్కరించి, శాంతి మార్గానికి తిరిగి వచ్చింది. అదే ఈ చరిత్రలో అతి ముఖ్యమైన పాఠం.
తెలుగు పాఠకులకు పంజాబ్ చరిత్ర దూరంగా అనిపించవచ్చు. కానీ ఈ పుస్తకం చదివాక ఒక విషయం స్పష్టమవుతుంది – రాజకీయ తొందరపాట్లు, గుర్తింపు సంక్షోభం, కావాల్సిన కుట్రలు, యువత ఆవేశం కలిస్తే ఏ సమాజమైనా ఎలాంటి విధ్వంసంలో పడవచ్చో చూపిస్తుంది.
పంజాబ్ చరిత్రను తెలుగులో ఇంత లోతుగా, ఇంత ధైర్యంగా రాసిన మొదటి పుస్తకం ఇదై ఉండవచ్చు.
తప్పనిసరిగా చదవదగినది – ముఖ్యంగా చరిత్ర, రాజకీయాలు, సామాజిక ఉద్యమాలు ఆసక్తి ఉన్నవాళ్లకు.
ఈ పుస్తకం పంజాబ్ గాయాలను మళ్లీ తవ్వడం కోసం కాదు – ఆ గాయాల నుంచి మనమందరం నేర్చుకోవాల్సిన పాఠాలను గుర్తు చేయడం కోసమే.
మూలం (పంజాబీ): రాజ్ గిల్
తెలుగు అనువాదం: సహవాసి
బాల బుక్స్ ప్రచురితం
